GESCHIEDENISOLYMPIADE

De kilometer van Leopold II

36 zesdejaars van de Studio onderzochten tijdens de lessen geschiedenis, cultuurbeschouwing en Nederlands de link tussen Leopold II, Oostende en Vrijstaat Congo. Het resultaat is een boeiende luisterwandeling van een kilometer lang die de as van het ruiterstandbeeld van Leopold II tot aan onze school verkent: de kilometer van Leopold II

We hebben hiermee een dubbele opzet: de geschiedenis van deze kilometer ontsluiten voor een ruim publiek, maar ook nagaan waarom dit koloniale verleden nog altijd zo gevoelig ligt én een toekomst bedenken die beantwoordt aan de gevoeligheid, zonder de geschiedenis ervan te schrappen.

Met dit project namen we deel aan de Geschiedenis Olympiade van de UGent rond het thema ‘Vergeten geschiedenissen’.

Luister hier alvast naar de volledige audiowandeling.

Inhoud van de wandeling

1. Ruiterstandbeeld Leopold II

In dit deel zullen we het hebben over het ruiterstandbeeld van Leopold II dat gevestigd is in Oostende bij de Drie Gapers. Wij behandelen de historiek van het standbeeld, de symboliek en een historisch kader over de kolonisaties. De symboliek van het standbeeld kreeg recentelijk meer aandacht door de Black Lives Matters movement. Door deze beweging kwamen de verschrikkelijke daden van de voormalige koning van België terug boven. Deze daden bestonden uit: uitbuiting, manipulatie, mishandeling en slavendrijverij. 

We gaan dieper in op de rol van het modern imperialisme uit de 19de eeuw en denken na over de plaats die dit standbeeld vandaag inneemt. 

Ammar, Ethan, Isaiah en Tristan

2. Koninklijke Villa

In ons stuk over de Koninklijke Villa vertellen we wat over de geschiedenis van het gebouw, de droom van Leopold om een kolonie te verwerven en de stappen die hij heeft gezet om die te verkrijgen. We bekijken ook, in dialoog met Wouter De Vriendt, het actuele debat rond herstelbetalingen vanuit de invalshoek van schuld tegenover verantwoordelijkheid.

Ikka, Nymfe, Stan en Stijn

3. Koninginnelaan

Het is bekend dat Leopold II geld uit Congo haalde en bijvoorbeeld deze Koninginnelaan aanlegde hiermee, maar hoe hij dit geld precies kreeg is bij de brede bevolking minder bekend. Daar gaan wij u wat meer over vertellen. We staan stil bij verschillende grote bedrijven die rijk werden in Vrijstaat-Congo en zoeken uit welke rol deze bedrijven vandaag nog spelen. 

Bashar, Bram, Hiske en Milo

4. De Squares

De Squares is één van de vele plaatsen in Oostende die aangelegd zijn in opdracht van Leopold II. Er valt veel over te zeggen, maar wij focussen ons vooral op het morele vraagstuk dat aan deze plaats vasthangt. Hoe denkt de Congolese bevolking over deze hedendaagse overblijfselen? Ook verdiepen we ons in de motieven van de anarchistische groep “De Stoeten Ostendenoaren”. Zij klagen het koloniale verleden en het koningshuis van België aan en verwijderden eerder de buste van Leopold II dat zich op de squares bevond. 

Oostendaar-met-Congelese-roots Dominique Lubaki deelde met ons zijn inzichten over de Congocommissie en over koloniaal erfgoed.

Daymon, Julie, Kyana en Saar

5. Koninklijke Stallingen

De Koninklijke Stallingen zijn een project van Leopold II. In 1904 werd het complex gebouwd met als doel er paarden in te stallen. Deze zijn er nooit gekomen. Nu zijn de Koninklijke Stallingen een sportcentrum geworden, waar tal van sportievelingen rondlopen. De Koninklijke Stallingen zijn geklasseerd als monument omwille van hun unieke bouw en architectuur. 

Naast het interessante gebouw en de architectuur staan we ook stil bij het verschil tussen dekolonisatie en post-kolonisatie en de impact op de publieke ruimte.

Benieuwd? Kom zeker eens langs en geniet van dit unieke monument.

Beatriz, Fride en Niki

6. OTC

In dit onderdeel van de luisterwandeling wordt er extra info gegeven over de tennispleinen niet ver van de Koninklijke Stallingen: het OTC, ook wel bekend als de Ostend Tennis Club. Deze aflevering bespreekt wat het OTC eigenlijk is en hoe dit in relatie staat tot de voormalige koning Leopold II. Ook wordt er gesproken over de gentrificatie van Oostende, waarvan de bouw van dit clubhuis een onderdeel was en welk geld voor deze bouwwerken gebruikt werd. Professor Luc François vertelde ons meer over de rol van Leopold II bij de ontwikkeling van dit stadsdeel.

Anders, Daaf en Nicolas

7. Huis ‘Tabora’ (Prinsenlaan)

De Slag bij Tabora vond plaats op 20 september 1916 in Duits Oost-Afrika (nu Tanzania) tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het was een belangrijke veldslag tussen Duitse koloniale troepen en Britse troepen die vochten om de controle over Oost-Afrika. De Slag bij Tabora wordt beschouwd als een van de grootste militaire prestaties van de Belgische koloniale strijdkrachten, de Force Publique, tijdens de Eerste Wereldoorlog. 

In latere jaren zou de Force Publique betrokken zijn bij de Congolese onafhankelijkheidsoorlog en de daaruit voortvloeiende politieke chaos en burgeroorlogen in Congo. De geschiedenis van de Force Publique is daarom zowel een verhaal van moedige dienst tijdens de Tweede Wereldoorlog als van controversiële betrokkenheid bij de conflicten van de dekolonisatieperiode.

Heaven, Kaithy, Leon en Marit

8. Soldatenberg

De Soldatenberg was ooit een snelweg. Deze is echter nooit volledig afgewerkt en zelfs gedeeltelijk afgebroken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog sloegen de Duitsers hun kamp op op deze ‘berg’ dankzij de voordelige hoge ligging.
Terwijl we ons op deze interessante plek bevinden, vertellen we je meer over de vluchtige en bloederige onafhankelijkheid van Congo en waarom die zo slecht verliep. Bovendien kom je leuke weetjes te weten. 

We bespreken ook het actuele debat ‘Draagt de huidige Belgische bevolking schuld aan de wantoestanden in Congo onder Leopoldiaans of Belgisch bewind?’.

Daarnaast laten we zowel iemand met Congolese roots als een voormalig koloniaal/iemand met een koloniaal verleden aan het woord rond de kwestie herstel en wat we met koloniaal erfgoed moeten doen om een veilige publieke ruimte te creëren.

Fleur, Laure, Myrthe en Tule

9. Het Maria-Hendrikapark (‘t Bosje)

Op de oude wallen van Oostende werd in de 19de eeuw een lap grond omgebouwd tot het Maria-Hendrikapark of ook wel ‘t Bosje. Een project van Leopold II dat als 28 ha startte en langzaam uitgroeide tot een park van 45 ha. In onze podcast behandelen we een korte geschiedenis van het Maria-Hendrikapark, maar we staan vooral stil bij racisme. Het hedendaagse racisme vindt namelijk zijn wortels in het 19de-eeuwse kolonialisme. 

Floor, Kenzo en Kjento

Onze afgelegde weg

Toen we de oproep zagen verschijnen om deel te nemen aan de Geschiedenis Olympiade met als thema ‘Vergeten geschiedenissen’, dachten we meteen aan het koloniale erfgoed in Oostende. Het omstreden ruiterstandbeeld van Leopold II kent iedereen, maar hoeveel mensen weten dat een groot stuk van Oostende ontwikkeld is op initiatief van Leopold II met geld uit Vrijstaat-Congo? 

Geholpen door stadsgenoot professor Luc François maakten we een shortlist van interessante plekken in de buurt van onze school. Dit zijn plekken waar we dagelijks vertoeven: de leerlingen sporten in de Koninklijke Stallingen, picknicken in het park naast de tennisvelden, skaten langs de Koninginnelaan naar de dijk …

Onze leerlingen van 6 aso en 6 tso doken tijdens de lessen geschiedenis in de geschiedenis van Congo, van de 18de eeuw tot nu. Intussen dachten ze in de lessen cultuurbeschouwing over morele kaders van vroeger en nu. In de lessen Nederlands werden dan weer interviewtechnieken en verhaallijnen ingeoefend en het medium ‘podcast’ verkend.. 

De lessen werden aangevuld door talrijke boeiende getuigenissen en lessen door experts of ervaringsdeskundigen: Rudi Bonte kwam vertellen over zijn kindertijd in Belgisch Congo, professor Bevernage leerde ons meer over herstel en verzoening, politicologe Nadia Nsayi  deelde met ons haar familieverhaal over mestiezen en erkenning, fractievoorzitter van Groen Wouter De Vriendt schetste het verloop van de Congocommissie, Don Pandzou maakte de link tussen het 19de eeuwse kolonialisme en het hedendaagse racisme, Chris Wyns van het Hannah Arendtinstituut reikte ons de tools aan om te gaan met polariserende onderwerpen. 

Gewapend met deze kennis trokken de leerlingen op onderzoek uit. Drie à vier leerlingen uit verschillende klassen vormden groepjes en kregen elk een ‘halte’ op de route toegewezen. Ze onderzochten de geschiedenis van deze plek, uiteraard met bijzondere aandacht voor de koloniale link. Vanuit deze geschiedenis zochten de leerlingen een antwoord op actuele vragen als ‘Welke impact heeft de koloniale periode vandaag nog?’, ‘Dragen wij als jongeren een bepaalde schuld of verantwoordelijkheid in dit verhaal?’ en ‘Hoe gaan we vandaag best om met dat koloniale erfgoed in Oostende?’. Met deze vragen klopten ze ook aan bij een expert of ervaringsdeskundige die hen hierover meer inzicht kon geven. 

Het resultaat schreven ze uit en spraken ze in, alle stukjes samen vormen de luisterwandeling ‘De kilometer van Leopold II’. 

Ondertussen klopten we aan bij de dienst Samenleven van de stad Oostende. Daar had men oor naar ons verhaal. De stad voorzag de begeleiding door Don Pandzou en verzorgde de montage. Bovendien wordt onze luisterwandeling de basis voor een audiowandeling die de dienst samen met Toerisme Oostende zal lanceren op 30 juni. Wordt vervolgd dus …

FOTO’S

Professor Berber Bevernage van de Universiteit Gent gaf een lezing met als centrale vraag: ‘Kunnen we het koloniale verleden ‘herstellen’? Op basis van zijn lezing gingen de leerlingen in groepjes aan de slag om zelf een herstelrapport te schrijven.

Chris Wyns van het Hannah Arendtinstituut kwam spreken over hoe polarisatie ontstaat. Daarna gingen de leerlingen in groepjes aan de slag over een polariserend onderwerp. Aan de hand van verschillende argumenten probeerden ze elkaar te overtuigen.